Hakem kararlarının bilimsel analizi
MERHABA kıymetli okurlarımız…
11 Mart 2022 Cuma günkü “Voleybolda hakemlerin yardımcısı: GDS” başlıklı yazımda detaylarıyla anlattığım, voleybolda güven, adalet ve eşitliğin sağlayıcısı Görüntülü Değerlendirme Sistemi (GDS) hakkındaki bilimsel bir çalışmadan ‘Haberiniz Olsun’ istiyorum.
GDS, voleybol maçlarını salondan, televizyon ya da internet üzerinden izleyen voleybolseverlerin her maçta karşılaştığı; teknik direktörler ve başhakemler tarafından hakkın teslimi, adaletli yönetimin gerçekleşmesi amacıyla görüntülere ulaşılarak pozisyonların yeniden izlenmesini sağlamaya yarayan bir sistem.
İLK KEZ 2015 YILINDA KULLANILDI
GDS, ilk kez yaklaşık 8 yıl önce, 28 Mart 2015 tarihinde TVF Bursa Cengiz Göllü Voleybol Salonu’nda Halkbank ve Galatasaray FXTCR takımları arasında oynanan Erkekler Süper Kupa Dörtlü Finali’nde karşımıza çıktı. Ardından 2017-2018 sezonunda, Efeler ve Vestel Venus Sultanlar Ligi’ne yükselecek takımların belirlendiği TVF 1. Lig Final Etabı müsabakalarında kullanılan sistem, büyük bir memnuniyet sağladı.
Geçen süre içinde TVF Merkez Hakem ve Gözlemci Kurulu (MHGK), sistemin en verimli şekliyle kullanımını sağlamak amacıyla birçok eğitim semineri düzenledi. Başta MHGK Başkanı Aziz Yener ve ekibinin videolu eğitim materyalleriyle desteklediği eğitimlerden geçen hakemler ve antrenörler, sistemin kendilerine kazandırdıklarını görmeye başladıkça oyundaki güven ortamı daha da pekişti.
Ülkemizde birçok spor branşına öncülük edecek şekilde ilk kez 2018-2019 sezonunda Efeler ve Sultanlar Ligi’nde sürekli kullanılmaya başlanan sisteme ait ilk verilerin toplanmasıyla birlikte, GDS taleplerinin karşılaşmada doğru kararların verilmesi konusundaki etkisinin analizini de bizzat yapmıştım ve bu çalışma; TVF tarafından kamuoyu ile paylaşılmıştı.
BİLİMSEL YÖNTEMLERLE İLK GDS ANALİZİ
Benim klasik istatistik yöntemleriyle gerçekleştirdiğim analizden 4 yıl sonra Gazi Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi’nden Doç. Dr. Cengiz Akarçeşme, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi’nden Hasan Aka, Doç. Dr. Zait Burak Aktuğ, Prof. Dr. Serkan İbiş ve antrenör Emre Altundağ’ın bilimsel esaslara dayanarak yaptıkları çalışma 31 Ocak 2023 tarihinde yayımlandı.
Çalışmada 2020-2021, 2021-2022 sezonlarında Sultanlar ve Efeler Ligi’nde oynanan tüm müsabakalarda GDS kullanılarak dahil-hariç top, blok teması, file teması, hücum çizgisi ihlali, orta çizgi ihlali, servis çizgisi ihlali, anten teması, dört vuruş ihlallerine yapılan itirazlar değerlendirilmiş. Çalışma kapsamında kullanılan veriler Aziz Yener başkanlığındaki MHGK tarafından düzenlenen GDS raporlarından alınmış. Veriler SPSS 24 paket programında analiz edilerek ilgili sezonlardaki GDS taleplerinde hakemlerin ve takımların haklılık yüzdeleri belirlenmiş.
İŞTE O VERİLER
Tablolar incelendiğinde 2020-2021 sezonunda Efeler ve Sultanlar Ligi’nde toplam 2254 adet GDS talebi olmuş. Bunların 1251 tanesinde (%56) hakemler, 1003 tanesinde (%44) takımlar haklı çıkarken, bir sonraki sezonda 3116 adetlik GDS talebinin 2015 tanesinde (%65) hakemler, 1101 tanesinde (%35) takımlar haklı çıkmış. Verilere göre hakemlerin en çok 4 vuruş için istenen GDS taleplerinde yanıldıkları ortaya çıkmış.
Analize göre Sultanlar ve Efeler Ligi müsabakalarındaki GDS taleplerinde baz olarak alınan 2021-2022 sezonunda bir önceki yıla göre hakemlerin haklılık payı artmış durumda. Her ne kadar teknoloji kullanımı hakem kararlarının tartışılmasını ortadan kaldırmamış olsa da daha adil olmasını sağladığını söyleyebiliriz. Ayrıca bu tür yardımcı sistemler, sporcuların sportmenlik dışı davranışlarını azaltacağı gibi hakemlerin doğru karar verme becerilerini artıran bir etki yapmakta.
Sonuç raporuna göre hayatın gerçeği matematik, hakem kararlarının isabetini gösteriyor. Voleybolun en önemli paydaşı olan hakemlerin isabetli kararlarının tespitini sağlayan bu kıymetli çalışmayı yapan Cengiz Akarçeşme ve ekibine teşekkür ederim. Türk voleybolunun yurt içinde ve dışında yüz akı olan hakemlerimiz ile onları her daim hazır tutan çalışmalarıyla öne çıkan Aziz Yener ve ekibini tebrik etmek gerekir.
Kalın sağlıcakla.
